Ο απόγονος του φιλέλληνα ρομαντικού ποιητή του 19ου αιώνα μιλάει στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» για τον διάσημο πρόγονό του και υπογραμμίζει ότι τα αριστουργήματα του Φειδία μπορούν να εκτιμηθούν καλύτερα στο αρχικό τους πλαίσιο, κοντά στον Παρθενώνα.
ΤΑ ΝΕΑ / ΛΟΝΔΙΝΟ. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΑΝΔΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟ
Αλλά είναι πολύ πιθανό να εκφωνούσε λόγους στη Βουλή των Λόρδων και να αρθρογραφούσε στον Τύπο υπέρ του αιτήματος της Ελλάδας. Μάλλον κάτι τέτοιο θα έκανε» λέει στα «ΝΕΑ» ο 73χρονος βρετανός ευγενής.Το 1811 ο πρόγονός του έγραψε την ωδή «Η κατάρα της Αθηνάς» θέλοντας να στηλιτεύσει τη βαρβαρότητα του Ελγιν: «Πρώτα στο κεφάλι εκείνου που ‘κανε αυτή την πράξη / Η κατάρα μου θ’ αστράψει, ίδιον και γενιά να κάψει» έλεγε – διά χειρός Μπάιρον – η θεά της Σοφίας.«Πίστευε ακράδαντα ότι τα Μάρμαρα έπρεπε να βρίσκονταν στην Ελλάδα. Είμαι βέβαιος ότι θα ήθελε να τα δει να επιστρέφουν εκεί» επισημαίνει ο νεότερος λόρδος Βύρων, ο οποίος κληρονόμησε τον επίζηλο τίτλο πριν από 34 χρόνια.
«Νομίζω ότι έβλεπε το ζήτημα και από μια ρομαντική σκοπιά. Για εκείνον, τα Μάρμαρα θα έπρεπε να λούζονται από τον λαμπερό ήλιο της Ελλάδας, όχι να βρίσκονται κλεισμένα μέσα σε ένα ψυχρό μουσείο» συνεχίζει, φέρνοντας στο μυαλό του «μια αρκετά διασκεδαστική παρατήρηση» που είχε κάνει ο σημαντικός ποιητής και πολιτικός για να καταρρίψει τον ισχυρισμό του Ελγιν ότι η παρουσία των Γλυπτών στη Γηραιά Αλβιώνα θα ενέπνεε τους βρετανούς γλύπτες. «Εγραψε τότε ότι οι Βρετανοί είναι τόσο ταλαντούχοι στη γλυπτική όσο οι Αιγύπτιοι στο πατινάζ!».
Συμμερίζεστε τις απόψεις του προγόνου σας για τα έργα του Φειδία; τον ρωτάω. «Το καλύτερο θα ήταν να βρίσκονταν στην Αθήνα. Αυτό, βέβαια, δεν είναι ακριβώς ίδιο με το να πούμε ότι πρέπει εδώ και τώρα να φύγουν από το Βρετανικό Μουσείο».Δηλαδή; «Βασικά, θα ήταν καλύτερο να είχαν μείνει εκεί, να μην είχαν αφαιρεθεί, αν και υπάρχει ένα επιχείρημα που λέει ότι έτσι αποτράπηκε η καταστροφή τους» σημειώνει. «Σε τελική ανάλυση, όμως, πιστεύω ότι τα Μάρμαρα μπορούν να εκτιμηθούν καλύτερα στο αρχικό τους πλαίσιο, κοντά στον Παρθενώνα. Αποκτούν μεγαλύτερη σημασία αν βρίσκονται στην Αθήνα παρά στο Λονδίνο. Και νομίζω ότι μπορεί να βρεθεί μια αμοιβαία επωφελής λύση».Ο 13ος Μπάιρον σπούδασε Νομικά στο Κέιμπριτζ και έκανε μακρά καριέρα ως δικηγόρος, περνώντας, για μία δεκαετία, και από τα έδρανα της Βουλής των Λόρδων. Με τον θάνατο του πατέρα του, το 1989, κληρονόμησε τον βυρωνικό τίτλο.«Δεν περίμενα ποτέ ότι θα γινόμουν λόρδος Βύρων. Ο τίτλος περιφερόταν σε μακρινούς συγγενείς εξαιτίας της έλλειψης αρσενικών κληρονόμων. Να φανταστείτε ότι ο πατέρας μου τον απέκτησε προς το τέλος της ζωής του. Κανονικά, στη θέση μου θα ήταν ο μεγαλύτερος αδελφός μου, αλλά δυστυχώς σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα».Το 2021 έγινε «ο πρώτος λόρδος Βύρων που γράφει λογοτεχνικό έργο εδώ και 200 χρόνια», θυμάται χαμογελώντας, αναφερόμενος στο μυθιστόρημά του «Echoes of a Life» το οποίο πραγματεύεται την υποβοηθούμενη αυτοκτονία.Ο λόρδος είναι πρόεδρος της ιδρυθείσας το 1876 Βυρωνικής Εταιρείας (The Byron Society) του Λονδίνου, ενός από τους 38 οργανισμούς ανά τον κόσμο που είναι αφιερωμένοι στην προαγωγή του έργου του Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, όπως ονομαζόταν ο κορυφαίος ποιητής της νεωτερικότητας.Του χρόνου, οι απανταχού «βυρωνιστές», όπως αποκαλούνται οι λάτρεις του άγγλου ευπατρίδη, θα τιμήσουν με δεκάδες εκδηλώσεις τη διακοσιετηρίδα του θανάτου του (πέθανε στο Μεσολόγγι στις 19 Απριλίου 1824, σε ηλικία 36 ετών). Ο Βύρων, γνωστός και για τον έκλυτο ερωτικό βίο του, ήταν από τις πλέον εμβληματικές μορφές του φιλελληνισμού, με τους ιστορικούς να αποτιμούν ως σημαντική τη συμβολή του στην Ελληνική Επανάσταση – παρότι δεν πολέμησε ο ίδιος.«Εκείνη την εποχή, τα ανώτερα στρώματα στην Αγγλία λάμβαναν κλασική παιδεία. Μεγάλωναν με Ομηρο και άλλους έλληνες ποιητές. Γι’ αυτό η Ελλάδα σήμαινε τόσα πολλά για τον Βύρωνα.
Οταν την επισκέφθηκε, είχε όλες αυτές τις εικόνες στο μυαλό του» λέει ο σύγχρονος Μπάιρον και αρχίζει να απαγγέλλει από στήθους στίχους από τα «Νησιά της Ελλάδας», που γράφτηκαν το 1821: «Τα βουνά το μεγάλο Μαραθώνα θωράνε / κι η αθάνατη βλέπει τα πελάγη κοιλάδα / Εδώ πέρα μονάχος συλλογιόμουν πώς να ‘ναι / θα μπορούσε και πάλε μια ελεύτερη Ελλάδα!» (εδώ σε μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη).«Ο Μπάιρον δεν ήταν ο μόνος που ενδιαφερόταν να βοηθήσει και να συγκεντρώσει χρήματα για την Επανάσταση. Αναμφίβολα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του δεσμού της Βρετανίας με την Ελλάδα. Οι ρίζες αυτού του δεσμού, όμως, βρίσκονται στην εκπαίδευση».Υπάρχουν, αλήθεια, άγνωστες ιστορίες για τον πρόγονό του που θα ήθελε να μοιραστεί μαζί μας; «Οταν ήμουν μικρός, μου είχαν πει ότι ο Βύρων παντρεύτηκε κάποια κοπέλα στην Ελλάδα και έκανε μαζί της ένα ακόμη παιδί. Αλλά δεν νομίζω ότι έχει βάση αυτό» αποκρίνεται.«Μου έλεγαν, επίσης, για μια κατάρα που υπήρχε από την εποχή του 5ου λόρδου Βύρωνα, προγόνου του Μπάιρον. Οταν αυτός σκότωσε τον ξάδελφό του, μια μάγισσα καταράστηκε την οικογένεια να μην περάσει ποτέ ο τίτλος του λόρδου από πατέρα σε γιο. Αυτά, όμως, είναι ανοησίες».
Ενας ανδριάντας πάνω σε μάρμαρο Μάνης
Ο σύγχρονος λόρδος Βύρων έχει αποδυθεί σε μια εκστρατεία «διάσωσης» του προγόνου του: όχι της μνήμης του, η οποία δεν διατρέχει κίνδυνο, αλλά του αγάλματός του στο Λονδίνο.Κατασκευασμένος από μπρούντζο το 1880, ο ανδριάντας του σημαντικότερου ίσως εκπροσώπου του ρομαντισμού στην αγγλική λογοτεχνία στέκεται επάνω σε ένα βάθρο από μάρμαρο Μάνης – δωρεά του ελληνικού κράτους.Το άγαλμα, που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Ρίτσαρντ Κλοντ Μπελτ, είχε ανεγερθεί στο Χάιντ Παρκ, πολύ κοντά στον ανδριάντα του Αχιλλέα (το πρώτο γυμνό ανδρικό άγαλμα στη Βρετανία, που κατασκευάστηκε το 1822).Ωστόσο, το 1960 αποκόπηκε από το ξακουστό πάρκο εξαιτίας της διαπλάτυνσης της παρακείμενης λεωφόρου Παρκ Λέιν. Εκτοτε, «εγκλωβίστηκε» σε μια διαχωριστική νησίδα, έμεινε ασυντήρητο και η πρόσβαση σε αυτό κατέστη σχεδόν αδύνατη.«Θυμάμαι τους γονείς μου να μιλούν γι’ αυτό μια μέρα του 1960, όταν παίρναμε πρωινό, κι εμένα – 10 ετών τότε – να λυπάμαι τον καημένο Βύρωνα που τον εγκατέλειψαν στη μέση του δρόμου», αφηγείται ο λόρδος.Το άγαλμα, που απεικονίζει τον Βύρωνα καθιστό, πλάι στον αγαπημένο του σκύλο Μπόουσον, ανεγέρθηκε χάρη στην εκστρατεία συλλογής χρημάτων που ξεκίνησε ο τότε πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Ντισραέλι.
Σήμερα, η Βυρωνική Εταιρεία πιέζει για τη μετεγκατάστασή του στο πάρκο.«Ο ανδριάντας ήταν δωρεά προς το βρετανικό έθνος και η κατασκευή του είχε εγκριθεί από τη βασίλισσα Βικτωρία. Ωστόσο, η μεγάλη μας δυσκολία ήταν ότι ουδείς φορέας αποδεχόταν την κυριότητά του».Επειτα από συστηματικό λόμπινγκ, ο οργανισμός Royal Parks, στον οποίον ανήκει το Χάιντ Παρκ, έδωσε το πράσινο φως για τη μεταφορά του αγάλματος – την ιδιοκτησία του οποίου αναγνώρισε, τελικά, το Υπουργείο Πολιτισμού – κοντά στην είσοδο Βικτόρια Γκέιτ του πάρκου.Εκκρεμεί, όμως, το πιο σημαντικό: η εξεύρεση πόρων για τη μετακίνηση και τη συντήρησή του. Η εταιρεία έχει ήδη εξασφαλίσει «μια μικρή χορηγία» από τον οργανισμό Heritage of London Trust και σχεδιάζει να υποβάλει αιτήσεις χρηματοδότησης σε κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς. Παράλληλα, θα αρχίσει διαδικτυακή εκστρατεία συλλογής χρημάτων.Κατά τον Μπάιρον, το συνολικό κόστος θα ανέλθει στις 380.000 στερλίνες (441.000 ευρώ). «Το πότε θα γίνει η μετεγκατάσταση εξαρτάται από το πόσο γρήγορα θα εξασφαλίσουμε τα χρήματα. Ελπίζω το άγαλμα να βρεθεί στη νέα του θέση μέσα στο 2024».