Ταυτόχρονα, εξομολογείται ότι «δεν λυπάται» για τις πρόσφατες κλοπές τεχνουργημάτων στο Βρετανικό Μουσείο, το οποίο «νιώθει τώρα κι αυτό πώς είναι να σου κλέβουν τις αρχαιότητές σου» και καλεί τον πρόεδρό του, Τζορτζ Οσμπορν, να επιστρέψει στην Ελλάδα μόνιμα – «και όχι ως δάνεια» – τα αριστουργήματα που σχεδίασε ο Φειδίας.

Το ραντεβού μας είχε δοθεί κοντά στο σπίτι της, σε ένα καφέ της Σλόουν Σκουέρ, στο ασυνήθιστα για την εποχή ζεστό Λονδίνο.

Αφορμή ήταν η επικείμενη κυκλοφορία του νέου της μυθιστορήματος, το οποίο, όπως μου λέει, «εμμέσως σχετίζεται και με τα Γλυπτά και χαίρομαι πολύ που οι συνειρμοί που προκαλεί μου δίνουν την ευκαιρία να μιλήσω ξανά για αυτή την τεράστια αδικία».

Η πολυβραβευμένη βρετανίδα συγγραφέας εντάχθηκε επισήμως στην εκστρατεία για τον επαναπατρισμό των Γλυπτών τον Μάρτιο του 2021, όταν διάβασε την αποκλειστική συνέντευξη που είχε δώσει στα «ΝΕΑ» ο Τζόνσον.

Ο βρετανός πρωθυπουργός είχε τότε αποκλείσει την επιστροφή των θησαυρών της κλασικής αρχαιότητας στον γενέθλιο τόπο τους, ισχυριζόμενος ότι «αποκτήθηκαν νομίμως από τον λόρδο Ελγιν» και αποκαλώντας τους επιτρόπους του Βρετανικού Μουσείου «νόμιμους ιδιοκτήτες» των Γλυπτών.

«Θύμωσα πολύ. Αυτή η συνέντευξη ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι» είχε πει τότε η Χίσλοπ, αιτιολογώντας την απόφασή της να γίνει μέλος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα (BCRPM).

Τώρα, κάνει για πρώτη φορά γνωστό ότι η πρώτη «ακτιβιστική» της δράση για το θέμα είχε γίνει έξι μήνες νωρίτερα. Τον Σεπτέμβριο του 2020, συνάντησε στην Αθήνα τη Ρέιτσελ Τζόνσον, λίγο μετά τις διακοπές της τελευταίας στην οικογενειακή της έπαυλη στο Πήλιο, την οποία επισκέπτεται συχνά και ο Μπόρις.

Η Χίσλοπ, που είχε αποκτήσει την ελληνική υπηκοότητα ελάχιστες ημέρες νωρίτερα, είχε καταστρώσει ολόκληρο σχέδιο: να οδηγήσει την αδελφή του βρετανού πρωθυπουργού στο Μουσείο Ακρόπολης και να την «ξεναγήσει» στις αίθουσες στις οποίες ξεδιπλώνεται ο γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα, με τα αυθεντικά μαρμάρινα γλυπτά να στέκουν πλάι στα γύψινα αντίγραφα όσων βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο (και αλλού).

«Ηταν μια υπέροχη μέρα. Ο ήλιος έλαμπε, λούζοντας με φως την Ακρόπολη. Περιηγηθήκαμε μαζί στις αίθουσες, θαυμάζοντας την ομορφιά των πάντων μέσα στο Μουσείο. Ολα εκεί μέσα είναι εκθαμβωτικά. Ειλικρινά, δεν πιστεύω ότι οποιοσδήποτε το επισκέπτεται έχει αμφιβολίες για το πού πρέπει να βρίσκονται τα Μάρμαρα».

Ο στόχος της επίσκεψης ήταν προφανής: η Ρέιτσελ Τζόνσον, η οποία είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας, έπρεπε να πειστεί να μιλήσει στον πρωθυπουργό για το πόσο βάναυση είναι η παραμονή των Γλυπτών στη Βρετανία.

«Αυτό που έκανα ήταν μια ενέργεια σιωπηρής διπλωματίας. Είχα την ελπίδα πως, όταν επέστρεφε στο Λονδίνο, θα έλεγε στον αδελφό της: “Μπόρις, το Μουσείο της Ακρόπολης είναι υπέροχο. Είναι το ιδανικό μέρος για να στεγάσει τα Γλυπτά”. Δεν έχω ιδέα αν το έκανε και δεν θα τη ρωτήσω ποτέ. Η Ρέιτσελ είναι φίλη μου, οπότε δεν θα εκμεταλλευόμουν αυτή τη φιλία», σημειώνει η Χίσλοπ. Και προσθέτει, μελαγχολικά: «Δυστυχώς, όλοι πλέον ξέρουμε πώς αντιμετώπισε το θέμα ο Τζόνσον…».

Σήμερα, τα Γλυπτά βρίσκονται ξανά στην επικαιρότητα στη Γηραιά Αλβιώνα, με αφορμή το τεραστίων διαστάσεων σκάνδαλο της αρπαγής περίπου 2.000 αντικειμένων από τη συλλογή του Βρετανικού Μουσείου.

«Θα είμαι ειλικρινής: δεν μπορώ να πω ότι λυπάμαι που το Μουσείο έπεσε θύμα κλοπής. Νομίζω ότι τώρα πια μαθαίνει αυτό το συναίσθημα, το πώς είναι να σε κλέβουν», μου λέει η συγγραφέας του «Νησιού».

Γι’ αυτό, συνεχίζει, «πρέπει τώρα να αναθεωρήσει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και αντιλαμβάνεται τον εαυτό του. Πιστεύω ότι είναι μια ευκαιρία να εισέλθει σε μια νέα εποχή στην Ιστορία του. Δεν μπορούν να συνεχίσουν με λογικές του 19ου αιώνα. Εχουν οκτώ εκατομμύρια αντικείμενα στην κατοχή τους και εκθέτουν μόνο το 1%! Αυτό από μόνο του αποτελεί μια ανισορροπία που πρέπει να αλλάξει», τονίζει, οδηγώντας ξανά τη συζήτηση στα Γλυπτά:

«Τώρα είναι η καλύτερη στιγμή για να επιστραφούν στην Ελλάδα. Η κλοπή – το λέω ανοιχτά – των Γλυπτών του Παρθενώνα από τον Ελγιν συνιστά τη μεγαλύτερη λεηλασία πολιτιστικών αγαθών στην Ιστορία. Είναι σαν να έχεις ένα τεράστιο παζλ και τα κομμάτια του να είναι διάσπαρτα εδώ και εκεί. Το πιο λογικό είναι να τα ενώσεις. Και το ακόμη πιο λογικό είναι να τα τοποθετήσεις στο πιο όμορφο μουσείο του πλανήτη, για να αντικρίζουν την Ακρόπολη και να τα φαντάζεσαι όπως ήταν τότε».

Μιλώντας για το νέο της βιβλίο, με τίτλο «Το Ειδώλιο» («The Figurine»), η συγγραφέας αποκαλύπτει ότι, όταν το έγραφε, είχε στο μυαλό της πώς θα ευαισθητοποιήσει τους αναγνώστες για την υπόθεση των Γλυπτών. «Παραδέχομαι ότι είναι ένα μικρό έργο προπαγάνδας!» λέει γελώντας.

«Υπάρχει μια σαφής σύνδεση του μυθιστορήματος με τα Μάρμαρα. Θα έλεγα ότι είναι το υποβόσκον θέμα του. Στον πυρήνα της σκέψης μου βρισκόταν η ιδέα του πού ανήκει κάτι. Το κατά πόσον είναι σωστό οτιδήποτε – από ένα μικρό κυκλαδικό ειδώλιο του 3000 π.Χ. έως τα Γλυπτά του Παρθενώνα – να βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο όπου δημιουργήθηκε, όπου “έζησε” και όπου αντιπροσωπεύει κάτι από τον πολιτισμό του», εξηγεί η Χίσλοπ, όλα τα βιβλία της οποίας έχουν γίνει μπεστ-σέλερ στη Βρετανία.

«Οι άνθρωποι συγκαλύπτουν τα εγκλήματά τους. Είναι πολύ εύκολο να πάρεις κάτι αρχαίο και πολύτιμο και να το βάλεις σε ένα μουσείο. Και είναι εξίσου εύκολο να ρίξεις στάχτη στα μάτια των επισκεπτών του, με το να μην τους λες πώς βρέθηκε εκεί αυτό το αντικείμενο. Το ίδιο έγινε με τα κυκλαδικά ειδώλια και με κάτι απείρως σπουδαιότερο, τα Γλυπτά του Παρθενώνα».

Ο δράστης της αρπαγής των τελευταίων, «κάνει και αυτός την “εμφάνισή” του μέσα στο βιβλίο», συνεχίζει.

«Παραθέτω το σπουδαίο ποίημα του λόρδου Βύρωνα “Η κατάρα της Αθηνάς”, στο οποίο ξεσπαθώνει εναντίον του Ελγιν επειδή πετσόκοψε και κατέστρεψε τα Γλυπτά και τα μετέφερε στην Αγγλία με εντελώς παράνομο τρόπο. Κι όμως τη γλίτωσε, επειδή ήταν μέρος του βρετανικού κατεστημένου. Εμένα, όμως, μου είναι αδιάφορο αν ήταν λόρδος ή όχι. Στο μυαλό μου ήταν απλά ένας εγκληματίας».

Οταν κυκλοφορήσει το βιβλίο, την προσεχή εβδομάδα, η Χίσλοπ σκοπεύει να το στείλει στη διοίκηση του Βρετανικού Μουσείου.

«Θα ταχυδρομήσω αντίγραφα στους επιτρόπους του Μουσείου, τους οποίους σέβομαι πολύ. Θα βάλω ένα και στο γραμματοκιβώτιο του Τζορτζ Οσμπορν. Ισως να μη βρει χρόνο να το διαβάσει τώρα, διότι έχει πολλή δουλειά με όσα συμβαίνουν εκεί μέσα – και του εύχομαι καλή τύχη. Αλλά τον προκαλώ να κάνει σημαντικές αλλαγές και, φυσικά, μία από αυτές είναι να επιστρέψει τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα και να αποδεχθεί ότι το δάνειο δεν είναι ο σωστός τρόπος για να το κάνει».

Η παρουσίαση του βιβλίου, την περασμένη Τετάρτη στο Λονδίνο, βρήκε την αίθουσα του Βρετανικού Μουσείου που στεγάζει τα Γλυπτά κλειστή – για μια ακόμη φορά – επί 12 ημέρες «λόγω συντήρησης» (το 2021 είχε σφραγιστεί για 12 ολόκληρους μήνες).

«Λυπάμαι πολύ που έκλεισε, διότι αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξουν πολλοί απογοητευμένοι επισκέπτες που θα σπεύσουν στη Αίθουσα Ντουβίν ελπίζοντας ότι θα θαυμάσουν αυτούς τους σπουδαίους θησαυρούς, αλλά δεν θα μπορέσουν να το κάνουν», επισημαίνει η συγγραφέας.

«Νομίζω ότι είναι σύμπτωση που συμβαίνει αυτό την ώρα που κυκλοφορεί το βιβλίο μου το οποίο στηλιτεύει εμμέσως το Βρετανικό Μουσείο. Αλλά ελπίζω ότι μέχρι να βγει το επόμενο μυθιστόρημά μου – ίσως γράψω κάτι πραγματικά καταγγελτικό που θα συγκρούεται μετωπικά με το Μουσείο – τα Γλυπτά θα έχουν γυρίσει εκεί που ανήκουν».

Το «Ειδώλιο» θα κυκλοφορήσει στη Βρετανία στις 28 Σεπτεμβρίου (εκδ. «Headline Review») και στην Ελλάδα στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις «Ψυχογιός».

«Μιλά για μια νεαρή γυναίκα που βρίσκεται μπλεγμένη σε ένα έγκλημα αρχαιοκαπηλίας. Εμπλέκεται, μάλιστα, σε τέτοιο βαθμό ώστε αυτό κυριεύει τη ζωή της», εξηγεί η Χίσλοπ.

«Η ηρωίδα έχει μεγαλώσει στην Αγγλία. Είναι μισή Βρετανίδα και μισή Ελληνίδα, αλλά δεν γνωρίζει πολλά για τις ελληνικές ρίζες της μέχρι την ηλικία των οκτώ ετών. Οταν τη στέλνουν στην Αθήνα για να μείνει με τον παππού και τη γιαγιά της, μαθαίνει για τη σκοτεινή ιστορία της χούντας και, λίγο αργότερα, ανακαλύπτει την υπόθεση αρχαιοκαπηλίας. Είναι μια ιστορία προδοσίας, αγάπης και εκδίκησης. Εξού και είναι πολύ ελληνική!» προσθέτει γελώντας.

«Το ειδώλιο του τίτλου είναι ένα από τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια. Το επέλεξα επειδή τα τέχνεργα αυτά έχουν πέσει θύματα εκτεταμένης λεηλασίας τις τελευταίες δεκαετίες. Πολλά εξαφανίστηκαν και πουλήθηκαν στο εξωτερικό».

Η συγγραφέας προσφέρει τη δική της εξήγηση γι’ αυτό. «Πιστεύω ότι, σε μεγάλο βαθμό, οφείλεται στο γεγονός ότι είναι εξαιρετικά όμορφα. Το έντονο ενδιαφέρον για τα ειδώλια προκλήθηκε εν μέρει από καλλιτέχνες όπως ο Πικάσο και ο Μοντιλιάνι, οι οποίοι τα ερωτεύτηκαν βλέποντας σε αυτά μια πρωτόγονη αναπαράσταση της ανθρωπότητας που επιστρέφει στα θεμελιώδη: στο ποιοι και τι πραγματικά είμαστε. Ετσι, υιοθέτησαν πολλές πτυχές της τεχνοτροπίας των ειδωλίων στο έργο τους. Νομίζω ότι αυτό τα κατέστησε περιζήτητα ως συλλεκτικά αντικείμενα και, δυστυχώς, άρχισαν να λεηλατούνται. Να φανταστείτε ότι ένα από αυτά έχει πουληθεί προς 16 εκατ. δολάρια στην Αμερική!».

Η Χίσλοπ έγραψε το βιβλίο – όπως συνηθίζει – μεταξύ Ελλάδας και Βρετανίας. «Είναι πάντα ένας συνδυασμός. Εγραψα περισσότερο από το μισό ενώ βρισκόμουν στην Αθήνα και στην Κρήτη, αλλά η αρχική ιδέα μου ήρθε ενώ ταξίδευα στα κυκλαδίτικα νησιά».

Στο Καλό Χωριό της Κρήτης

«Το ότι ψήφισα με κάνει να αισθάνομαι πραγματική Ελληνίδα»

Την περασμένη εβδομάδα, συμπληρώθηκαν τρία χρόνια από τότε που η Βικτόρια Χίσλοπ απέκτησε την ελληνική ιθαγένεια. Πώς νιώθει, αλήθεια, ως… Ελληνίδα τριών ετών;

«Υπέροχα! Φέτος, για πρώτη φορά, έζησα τη μεγάλη συγκίνηση του να ψηφίσω σε εκλογές. Αισθάνθηκα πραγματικά ότι μπορώ να ασκήσω όλα τα δημοκρατικά μου δικαιώματα ως Ελληνίδα, και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Ψήφισα και στις πρώτες και στις δεύτερες βουλευτικές εκλογές στο Καλό Χωριό της Κρήτης, όπου μένω» αναφέρει η διάσημη συγγραφέας, η οποία μοιράζει τον χρόνο της μεταξύ Βρετανίας και Ελλάδας.

Λίγες ημέρες πριν από την κουβέντα μας, βρισκόταν πάλι στο «νησί της». «Και τώρα που θα έχουμε δημοτικές εκλογές, θα πάω και πάλι να ψηφίσω!», λέει με ενθουσιασμό.

«Είναι κάτι που με κάνει να αισθάνομαι πραγματική Ελληνίδα. Και να ξέρετε ότι δεν ψηφίζω ελαφρά τη καρδία. Ενημερώνομαι όσο περισσότερο μπορώ για το τι υπόσχονται οι υποψήφιοι και για τις προτάσεις τους για την κοινωνία. Το δικαίωμα ψήφου είναι κάτι υπέροχο. Οπως, φυσικά, και το γεγονός ότι μπορώ (σ.σ. μετά το Brexit) να μένω στην Ελλάδα για απεριόριστο χρονικό διάστημα, κάτι που για εμένα είναι ένα πραγματικό προνόμιο».